تحول بدون تغییر رویههای موجود در دانشگاه ایجاد نمی شود
خلاصه خبر: دکتر نیکبخش: تغییر فرهنگ کاری دانشگاه مهمترین نقطه قوت فاز اول اجرای طرح تحول است
دکتر احسان نیکبخش عضو هیأت علمی دانشکده مهندسی صنایع و سیستمها، همکار دفترPMO مرکزی و مدیر PMO معاونت آموزشی، در خصوص اهمیت طرح تحول راهبردی برای دانشگاهها اظهار داشت: از زوایای مختلف میتوان درباره اهمیت طرح تحول و برنامهریزی راهبردی صحبت کرد. اما اینکه چرا باید طرح تحول در دانشگاه اجرا شود به بحثهای زیرساختی و فرآیندی دانشگاه بر میگردد. نهاد دانشگاه با این شکل که هم اکنون در کشورمان وجود دارد، یک نهاد وارداتی است و در این چندین دهه که از عمر آن میگذرد با همان ساختار وارداتی و طراحی قبلی باقی مانده است. این در حالی است که علم و دانش در طول این سالها دچار تغییرات و جهشهای بسیاری شده و وظایف اصلی دانشگاهها نیز تغییراتی داشتهاند. دانشگاهها از دانشگاههای نسل اول (که تنها به آموزش معطوف بودند)و دانشگاههای نسل دوم(که پژوهش را سرلوحه خود قرار دادند)به دانشگاههای نسل سوم، که فناوری و نوآوری را مهمترین کارکرد خود میدانند، تغییر کردهاند. پس بنابراین، رویهها و ساختار دانشگاه نیز باید آماده این تغییرات باشد تا بتواند از کارکردهای جدیدش پشتیبانی کند.
وی افزود: نکته دیگری که در اینجا باید به آن اشاره کرد، افت تعداد دانشجو و متقاضی تحصیلات تکمیلی است. با کم شدن نرخ رشد جمعیت، داوطلبین حضور در دانشگاهها هم کم شدهاند. این امر بخصوص در مورد دانشگاه تربیت مدرس که یک دانشگاه تحصیلات تکمیلی است و بخاطر نداشتن مقطع کارشناسی در میان جامعه هدف ناشناخته است، بیشتر صدق میکند. پس دانشگاه باید در شیوههای خود برای جذب دانشجو بازنگری کند.
دکتر نیکبخش رسیدن به پایداری اقتصادی و خودکفایی را یکی دیگر از اهداف برنامهریزی راهبردی برشمرد و گفت: دولتهای مختلف برای تخصیص بودجههای آموزشی و تحقیقاتی، سیاستهای متفاوتی دارند که اغلب پایدار نیستند. بنابراین دانشگاه نمی تواند خیلی دولت پایه باشد و باید به سمت خودکفایی گام بردارد.
وی در ادامه به بینالمللی شدن هر چه بیشتر دانشگاه تربیت مدرس به عنوان یکی از ضرورتهای این دانشگاه اشاره کرد و افزود: دانشگاه تربیت مدرس علی رغم جایگاه خوبی که در کشور از آن برخوردار است، اما برند بینالمللی آن به اندازه کافی شناخته شده نیست. برای شناخته شدن در سطح بینالمللی باید سطح تعاملات با دانشگاههای معتبر جهان و رفت و آمد اساتید در قالب کنفرانسها و فرصتهای مطالعاتی را گسترش داد. همچنین میزبانی کنفرانسهای بینالمللی، برگزاری دورههای مشترک، و سمینارها و سخنرانیهای علمی نیز در این راستا بسیار اثرگذار خواهد بود.
مدیر PMOمعاونت آموزشی در خصوص اقدامات انجام شده در فاز اول اجرای طرح تحول و وضعیت اختتام بستههای موفقیت نیمسال نخست تا این زمان تصریح کرد: در این نیمسال اقدامات بسیار خوب و تأثیرگذاری انجام شده است. در معاونت آموزشی 4 بسته از 5 بسته یعنی 80 درصد بستههای موفقیت اجرا و اختتام آنها اعلام شد. به صورت خاص، برای بسته موفقیت یادگیری ترکیبی با اینکه برنامهای جوان است و راه درازی در پیش دارد اما آینده مثبتی برای آن متصور هستیم. در معاونت پژوهشی 50 درصد بستهها به پایان رسیدهاند و 5 بسته از 10 بسته موفقیت این معاونت اجرایی شده است. بحث برون سپاری فعالیتهای پژوهشی و آزمایشگاه مجازی از جمله بستههای موفقیت در این معاونت است که در درازمدت دانشگاه را منتفع میکند. در معاونت پشتیبانی و منابع انسانی 3 بسته از 7 بسته یعنی حدود 40 درصد کار به انتها رسیده است. سیستم حسابداری تعهدی که باعث ارتقاء سیستمهای مالی دانشگاه خواهد شد، یکی از بستههای مهم این معاونت است. در معاونت فرهنگی و اجتماعی با اینکه جنس کار متفاوت است و اکثر بستههای موفقیت این معاونت بحث بلندمدت فرهنگی، اجتماعی، و اخلاقی را هدف گرفتهاند، در این معاونت تاکنون اختتام 5 بسته از 7 بسته یعنی حدود 70 درصد بستههای نیمسال اول اعلام شده است. معاونت دانشجویی نیز 4 بسته از 6 بسته طراحی شده خود، حدود 65 درصد بستههای موفقیت را پایان داد که از مهمترین آنها میتوان به برنامه غربالگری سلامت اعضای هیأت علمی و بحث راهاندازی آشپرخانه صنعتی اشاره کرد. انشاا... بستههای موفقیت ناتمام تا این لحظه نیز در طی حداکثر دو إلی چهار هفته آینده به پایان خواهند رسید.
دکتر نیکبخش از تغییر فرهنگ کاری دانشگاه به عنوان مهمترین مسئله در طول اجرای بستههای موفقیت نیمسال اول و نقطه قوت آن یاد کرد و گفت: دانشگاه متشکل از یک خانواده بزرگ شامل اعضای هیأت علمی و کارمندان است. هر عضو این خانواده با پیش زمینههای متفاوت و تخصصهای مختلف برای اجرای طرح تحول راهبردی دانشگاه گرد هم جمع شدند و با موفقیت یک متدولوژی را یاد گرفته،آن را در عمل پیاده کرده و توانستند فرهنگ کار دانشگاه را عوض کنند. این طرح باعث شد که نظمی نوین را به صورت ساختاریافته وارد دانشگاه کنیم و تحت فرآیندی خاص، پروژهها را تعریف و اجرا کرده و در نهایت، کار دارای یک خروجی ملموس، شفاف، و منظم باشد. قطعا با گسترش این روش و متدولوژی در کل دانشگاه، دانشگاه تربیت مدرس اعتلا مییابد و دانشگاهی پاسخگو و انعطاف پذیر خواهیم داشت. همت و تلاش اعضای هیأت علمی و کارشناسان درگیر نشان داد که پتانسیل انجام کارهای بزرگ در دانشگاه وجود دارد و البته برای انجام کارهای بزرگ باید بزرگ هم فکر کرد.
وی در ادامه به برخی مشکلات پیش روی اجرای طرح اشاره و تصریح کرد: دو مشکل اساسی در روند اجرای طرح تحول وجود دارد. یکی بحث بودجه است که در نیمسال اول برخی بستهها به دلیل بودجه محدود آنطور که باید پیش نرفتند. کمبود بودجه موجب طولانی شدن روند اجرای بستهها میشود، در حالیکه اگر بودجه تأمین باشد، آمادگی کامل برای اجرا و اختتام به موقع برنامهها وجود دارد. برای مثال پروژه فاضلاب دانشکده کشاورزی یا نصب سیستم فاضلاب آشپزخانه پردیس مرکزی را میتوان نام برد که به دلیل کمبود بودجه تنها 40 تا 50 درصد کار آنها پیش رفته است.
دکترنیکبخش اضافه کرد: مشکل مهم دیگرساختارهای موجود تصمیم گیری دانشگاه است که به نسبت از سرعت پیشرفت طرح تحول درون معاونتها عقب تر هستند. متأسفانه روند برخی از بستههای موفقیت با ارجاع به بعضی شوراها کندتر از زمانهای پیشبینی شده در برنامههای طرح تحول پیش میرود. دلیل این امر آن است که به دلیل مشغله کاری، تمامی ارکان تصمیم گیری دانشگاه درجریان جزئیات طرح تحول واقدامات آن نیستند. این امر باعث میشود برنامههای طرح تحول به سادگی تصویب نشود ودر رفت وبرگشت های متوالی، پیشرفت بستهها ممکن است کند شود. برای رفع این مشکل باید تدبیری اندیشید تا همه اعضای خانواده دانشگاه در راستای طرح تحول فکر نموده و با یکدیگر همکاری کنند. البته قسمتی از این مشکل به دلیل نا آشنایی همه اعضای خانواده دانشگاه با جزئیات طرح تحول و اهداف آن است. اما فکر کنم که پس ازمطالعه طرح اکثر افراد قبول خواهند نمود که طرح تحول راهبردی یک برنامه پیشرو است که میتواند نظرات بخش اعظم خانواده دانشگاه را برآورده نماید.
وی در تشریح برنامههای نیمسال دوم طرح تحول گفت: در ترم آتی بیش از 85 بسته موفقیت داریم و تقریبا 95 درصد روالهای راهبردی دانشگاه فعال میشوند. در واقع فقط دو روال داریم که برای آنها بستهای تعریف نشده است، و در این نیمسال بخش قابل قبولی از کل تغییرهای برنامهریزی شده را اجرا و پیاده سازی خواهیم کرد. از مهمترین بستههای آتی معاونت پژوهشی راه اندازی فاز آزمایشی سامانه یکپارچه سازی دسترسی و جستجوی بانکهای اطلاعات علمی، بحث مطالعات امکان سنجی تأسیس و راه اندازی آزمایشگاه مرکزی، بحث انتخاب و معرفی هستههای پژوهشی دانشگاه، روان سازی فرآیندهای پژوهشی و راه اندازی بخش تجاری سازی در دفتر پژوهشهای کاربردی است. در معاونت آموزشی نیز برای مثال بحث بازبینی و بروز سازی قوانین آموزش دانشگاه، انتشار نرم افزار تقویم آموزشی، پیاده سازی و اجرای نرم افزار پذیرش دانشجو، شناسایی معیارهای سرآمدی آموزش، ارزیابی عملکرد آموزشی توسط حلقههای دانشجویی، سطح بندی گروههای آموزشی، تصویب آئین نامه ایجاد رشتههای بین رشته ای، راه اندازی دورههای کارشناسی ارشد بین المللی یکساله مختصص دانشجویان بینالمللی از مهرماه سال آینده در 14 رشته، و برگزاری اولین نمایشگاه کار با همکاری معاونت فرهنگی و اجتماعی و انجمن دانش آموختگان در فروردین سال 96 را در پیش داریم.
دکتر نیکبخش ادامه داد: در معاونت پشتیبانی و منابع انسانی طراحی و نصب سیستمهای احکام، پرسنلی، انبار، اموال و بودجه، بحث بازنگری ساختار دانشگاه، آغاز به کار بنیاد خیرین مدرس، و ادامه اجرای سیستم فاضلاب دانشکده کشاورزی و پردیس مرکزی از جمله مهمترین برنامههای آتی میباشد. معاونت فرهنگی و اجتماعی نیز برنامههای مختلفی همچون مجموع برنامه پاس داشت زبان فارسی، کرسیهای آزاد اندیشی و تحول نشریات دانشجویی را پیگیری خواهند نمود. در معاونت دانشجوییهم پیگیری دریافت گواهی نامه استاندارد ایزوHACCPبرای آشپزخانه پردیس مرکزی، راه اندازی خشکشویی صنعتی، تجهیز و راه اندازی سالن ورزشی بانوان و سیستمی شدن کمیسیون موارد خاص از مهمترین برنامههای ترم آتی میباشد.
وی به بکارگیری دانشجویان نخبه و متخصص در فرآیند اجرای طرح تحول اشاره کرد و گفت: دانشجویان نیرویی عظیم و جوان هستند که ذهنی باز، خلاق و نوآورانه دارند. با وجود محدودیت نیروی انسانی در بدنه کارشناسی دانشگاه و از سویی رفتن به سمت بحثهای تخصصی، نیاز بکارگیری دانشجویان احساس شد. کمبود نیرو برای پیگیری و انجام وظایف خاص در حالی که امکان و گاهی حتی نیاز به استخدام هم وجود ندارد، سبب شد تا در برخی زمینهها مثل آمار، اقتصاد، بازاریابی، مدیریت پروژه و... به فکر استفاده از قابلیتها و توانمندیهای دانشجویان باشیم. برای جذب دانشجویان چند مکانیزم مختلف مثل کار دانشجویی آزاد، حضور دانشجویان مشمول جایزه بنیاد ملی نخبگان، و دانشجویان دانشکده علوم پزشکی مطرح شد و برخی نیز فعال شدند، اما روند کمی کند است و تا کنون از انتظاری که داشتهایم، مشارکت دانشجویان کمتر محقق شده است. با این حال در کل نگرش دانشگاه به این مسئله مثبت است و بدون شک با برنامهریزی بهتر در نیمسال دوم شاهد حرکت سریعتر و مشارکت بیشتر دانشجویان خواهیم بود.
دکتر نیکبخش در پاسخ به این سؤال که «نحوه ارزیابی عملکرد اجرای بستهها و طرح چگونه است؟»، توضیح داد: طرح تحول در چند لایه اصلی قابل اندازه گیری است. یکی در لایه خروجی (Output) بدین صورت که آیا کارهایی که باید انجام میشده محقق شدهاند یا خیر؟ لایه دوم که مورد اندازه گیری قرار میگیرد، لایه نتیجه (Outcome) است. در این لایه با سؤال «آیا دانشگاه تربیت مدرس به تراز دانشگاههای بین المللی رسیده است یا نه؟» مواجه هستیم. ارزیابی بستههای موفقیت در لایه اول یاهمان خروجی توسط دفاتر PMO مربوطه و مدیران بستهها انجام و اعلام میشود. اما در مورد لایه دوم یا همان نتیجه دفتر ارزیابی و بهینهسازی عملکرد باید شیوهای را مخصوص این کار طراحی نماید. بالطبع خانم دکتر نهاوندی و تیم ایشان کار سخت و سنگینی در پیش دارند، چرا که این کار بسیار جدید است و تا جایی که من اطلاع دارم برای اولین بار در سطح دانشگاههای کشور در حال انجام می باشد.
مدیر PMOمعاونت آموزشی در پایان ساختار حامیان طرح را اینگونه ارزیابی کرد: حامیان لایه صفر و لایه اول هیأت رئیسه دانشگاه و مدیران و کارشناسان PMOها هستند. اما مهمترین حامیان، حامیان لایه دوم یا همان مدیران و کارشناسان بستههای موفقیت بودند که بیشترین بار کاری در طول نیمسال اول بر دوش آنها بود. حامیان لایه سوم بجز در چند بسته و روال (مانندبستههای موفقیت معاونت فرهنگی و اجتماعی، یادگیری ترکیبی، و برونسپاری پرداخت هزینههای کنفرانس به اداره پژوهش دانشکدهها که مستلزم همکاری اساتید و کارشناسان دانشکدهها بود) هنوز به صورت کامل فعال نشدهاند. قطعا در آینده و با گسترش محدوده بستههای موفقیت و خروج کارها از معاونتها به سمت دانشکدهها و مراکز تحقیقاتی، حامیان لایه سوم بسیار بیشتر درگیر خواهند شد.
25 اردیبهشت 1396 / تعداد نمایش : 2440